Denis Diderot - Το παράδοξο με τον ηθοποιό

«...Είναι ένα ωραίο παράδοξο. Ισχυρίζομαι ότι η ευαισθησία κάνει τους ηθοποιούς μέτριους, η άκρα ευαισθησία τους κάνει βραδύνοες, ενώ η ψυχρή αίσθηση και το μυαλό τους κάνουν υπέροχους.» από επιστολή του Ντιντερό στον Γκριμ, 14 Νοεμβρίου 1769

«Οι ηθοποιοί καταλαμβάνονται από αδυναμία κάθε φορά που καλούνται να δικαιολογήσουν τη χρησιμότητα τους. Το παράδοξο -όχι ακόμα του Diderot- είναι ότι, κατά κανόνα, αισθάνονται μέσα τους την υποχρέωση να το κάνουν χωρίς να τους το έχει ζητήσει κανείς. Κάποτε, μάλιστα, φτάνουν στο σημείο να επιχειρηματολογούν δημοσίως περί του θέματος, κι αυτό δεν είναι το πιο ευχάριστο θέαμα (ή ακρόαμα) του κόσμου: λόγοι που διανύουν αστραπιαία την απόσταση από την κοινότοπη χρηστομάθεια στον αφόρητο δασκαλισμό, όψεις ρητόρων επαρχιακού καφενείου, σουσούμια δικολάβων, πολιτικάντηδων. Μια απελπισία.[...]

Καμποτίνος, σαλτιμπάγκος, διασκεδαστής ισχυρών και ταπεινών, περιπλανώμενος ανά τις αυλές και τις πανηγύρεις, ο θεατρίνος του παταριού ξαναγίνεται ηθοποιός, αφού η νέα σκηνή, η σκηνή του αστικού δράματος, διεκδικεί, κατ' αναλογίαν προς την αρχαία, μια σκοπιμότητα έξω από τον εαυτό της, μια καθολικότητα· ο ηθοποιός πολιτογραφείται εκ νέου χάρη στους νέους πρωταγωνιστές της ιστορίας, αυτούς που θα εισβάλλουν θριαμβευτικά στο προσκήνιο δέκα χρόνια μετά τη σύνταξη του Παραδόξου... και πέντε μετά το θάνατο του συγγραφέα του· τόσο απέχουμε από το 1789.» (από τον πρόλογο τον Βασίλη Παχαβασιλείου)

Το μεγάλο πρόβλημα που θίγει ο Ντιντερό στο βιβλίο του «Το παράδοξο με τον ηθοποιό», παραμένει και σήμερα κομβικό σημείο της ηθο­ποιίας: ο υποκριτής πρέπει να ταυτίζεται ψυχικά με το πρό­σωπο που υποδύεται;

Denis Diderot - Το παράδοξο με τον ηθοποιό